Co nam zostało z bieżeństwa?

Dla tych, co pojechali w bieżeństwo, było on niczym koniec świata. Dla tych, co zostali, też przyniosło wiele zmian. A jakie znaczenie ma dla nas, współczesnych? Czy wydarzenie sprzed 100 lat ma wpływ na nasze życie? Na nasz świat, na naszą kulturę? Na naszą codzienność? Jak o nim pamiętamy? Kto, co i po co pamięta?

Bieżeństwo utożsamia się zwykle z prawosławnymi mieszkańcami północno-wschodniej Polski. Oni stanowili największa część uciekających, ich wsie opustoszały najbardziej. Ale na wschód pojechali też – prawda, że zdecydowanie mniej masowo – także katolicy, protestanci (ci jako utożsamiani z Niemcami byli często deportowani) Tatarzy czy Żydzi. Z terenów na wschód od Białegostoku, ale także spod Brańska, Łomży, Suwałk, Zambrowa, a patrząc dalej – nawet spod Warszawy czy Płocka. Generalnie – z ziem na wschód od Wisły (tu można przeczytać o podziałach narodowościowych bieżeńców).

Jak kształtuje się pamięć o bieżeństwie wśród różnych grup dzisiejszego Podlasia, najmocniej doświadczonego? Jakie mity tworzą różne grupy wyznaniowe czy etniczne? Czy przekazują kolejnym pokoleniom opowieść o bieżeństwie, a jeśli tak – jaką. Jak opowieści pielęgnowane przez poszczególne grupy różnią się między sobą?

Spróbuję to sprawdzić. Rozpoczynam rozmowy z mieszkańcami dzisiejszego Podlasia – potomkami bieżeńców oraz tymi, dla których historia 1915 roku jest wciąż ważna, oraz tymi, którzy na codzień się tym nie zajmują. Może dzięki temu łatwiej będzie zrozumieć się nawzajem?

Wywiady można znaleźć w menu górnym oraz tu:

Włodzimierz Naumiuk – artysta ludowy z Kaniuk

Arkadiusz Szaraniec – teatrolog i dziennikarz; historia spod Zambrowa

Krzysztof Maria Różański; marynarz i teolog ze Skupowa

Paweł Grześ, artysta-fotograf z Gródka

Stefan Mustafa Jasiński, imam z Malawicz Górnych (zmarł 4.09.2015)

Artur Markowski; historyk Uniwersytetu Warszawskiego

Joanna Troc, reżyserka spektaklu „Bieżeńcy”, zrealizowanego z grupą młodzieży w Muzeum Białoruskim w Hajnówce

Agnieszka Korytkowska-Mazur, dyrektor Teatru Dramatycznego w Białymstoku, reżyserka spektaklu „Bieżeńcy”

Wioleta Szymusiuk-Poreda, producentka spektaklu „Bieżeńcy”

Sławomir Sawczuk, dziennikarz redakcji ukraińskiej Polskiego Radia Białystok

Tomasz Sulima, dziennikarz, etnograf, działacz białoruskiej mniejszości, radny w Bielsku Podlaskim