Bieżeństwo

7 lutego ukaże się moja druga – po „Bieżeństwie 1915. Zapomniani uchodźcy” książka. Oto ona: „Kamienie musiały polecieć. Wymazywana przeszłość Podlasia”.

Dotyka także bieżeństwa, choc skupia się na okresie tuż po nim. Czytajcie!!! Przedsprzedaż właśnie ruszyła: https://czarne.com.pl/katalog/ksiazki/kamienie-musialy-poleciec?fbclid=IwAR1EeX9ULAwK7t9ldoYGVvG3YNZ5WOiLL5lCXFQnT0Z_sN6tF0tR3srXXBw

Ze strony Wydawnictwa:
Doświadczenia mniejszości często nie mieszczą się w oficjalnej historii. W północno-wschodniej Polsce także niewiele wspominano o tutejszej białorusko-prawosławnej społeczności: bieżeństwie, powojennych przesiedleniach i zbrodniach, a zwłaszcza o  napięciach międzywyznaniowych i etnicznych.

Aneta Prymaka-Oniszk przełamuje to milczenie. Jeździ po podlaskich wsiach, rozmawia z mieszkańcami i historykami, czyta archiwalne dokumenty, a zdobytą wiedzę konfrontuje z mitami o stosunkach polsko-białoruskich. Pokazuje, co uformowało prawosławną mniejszość w okolicach Białegostoku, Bielska Podlaskiego, Hajnówki, Siemiatycz, Sokółki. Wszystko po to, by zrozumieć, co stało się osiemdziesiąt lat temu oraz jakie znaczenie nadaje się tamtym wydarzeniom dziś.

O tym, że mój dziadek został zastrzelony w maju 1945 roku w swoim domu pod Kuźnicą, wiedziałam od zawsze. Przez „bandę”, dodawano ściszonym głosem. Nie kazano o tym milczeć, ale rozumiałam, że tak trzeba.

Kiedy po latach postanowiłam poznać lepiej tę historię, długo kluczyłam obok. „Nie rozdrapuj starych ran”, słyszałam. Jednocześnie obserwowałam, że przeszłość coraz częściej służy do rozgrywania teraźniejszości, że rozdaje się na jej podstawie etykiety „bohaterów” i „zdrajców”, a za „dowód winy” wystarcza nieraz fakt, że ktoś został zabity. Zaczęłam wsłuchiwać się uważniej w rodzinną opowieść, zaglądałam do archiwów, wertowałam książki, przyglądałam się okolicznym pomnikom. Poszłam też do sąsiadów z „drugiej strony” pogranicznych podziałów, tą reporterską zasadą łamiąc tutejszy zwyczaj przemilczania trudnej przeszłości.

Powstała historia o pogranicznym sąsiedztwie i o wspólnym życiu. O tym, że jedni występują czasem przeciwko drugim, a potem wciąż żyją obok, w pozornej niepamięci. Dzieci siedzą razem w szkolnych ławkach i dzielą się na przerwach kanapką. Tylko ciocia Luda drży ze strachu, by nikt nie odkrył, że wśród nocnych napastników rozpoznała brata koleżanki.

Aneta Prymaka-Oniszk

Średniowieczne chłopki i późniejsze rolniczki, robotnice, służące, opiekunki, nauczycielki, pokojówki, czarownice… A także nasze bieżenki – uchodźczynie 1915 roku. Właśnie ukazała się „LUDOWA HISTORIA KOBIET” (Wydawnictwo RM, Warszawa 2023), do której miałam przyjemność napisać jeden z rozdziałów. Właśnie ten poświęcony bieżenkom.

W środku znajdziecie:

Przemysław Wielgosz (także redakcja): Większość „większej połowy”. Ludowa historia kobiet,

Małgorzata Kołacz-Chmiel: Kobieta chłopska w późnośredniowiecznej Polsce,

Elwira Wilczyńska: Rolniczki w XIX i na początku XX wieku,

Alicja Urbanik-Kopeć: „Wzięta w kilku słówkach rzecz o pokojówkach”. Służące domowe na ziemiach polskich w drugiej połowie XIX wieku,

Małgorzata Fidelis: W sercu industrializacji: robotnice w XIX i XX wieku,

Anna Dobrowolska, Alicja Urbanik-Kopeć: Awanturniczki. Ludowa historia pracy seksualnej w XIX i XX wieku,

Monika Piotrowska-Marchewa: Nauczycielki ludowe (1850-1939)

Olga Gitkiewicz: Pieśni niezbędne do przeżycia. Niezapisana historia opieki,

Magdalena Toboła-Feliks: Jędze, gadaczki, szkodnice… Jak budowano narracje kreujące postać czarownicy,

Tomasz Wiślicz: Niewidoczne: jak squeerować ludową historię kobiet okresu przednowoczesnego?

Katarzyna Stańczak-Wiślicz: Skąd się wzięła dziewczyna?

Jaśmina Korczak-Siedlecka: Przemoc,

Anna Sosnowska: Polki, Żydówki, amerykańskie migrantki przemysłowe,

Aneta Prymaka-Oniszk: Bieżenki 1915 roku,

Barbara Klich-Kluczewska: Negocjowanie nowoczesności. O zdrowiu reprodukcyjnym kobiet wiejskich w PRL.

Jak pisze wydawca – LUDOWA HISTORIA KOBIET” jest częścią serii LUDOWA HISTORIA POLSKI pod redakcją merytoryczną Przemysława Wielgosza. Seria stanowi przyczynek do odzyskania zapomnianych dziejów zwykłych ludzi. Chcemy w niej przedstawiać najciekawsze prace na temat tych, którzy nie kwalifikowali się do narodu Sarmatów, choć byli prawdziwą solą ziem dawnej Rzeczypospolitej”.

Czytajcie!!!

#ludowahistoriakobiet#ludowahistoriapolski, #biezenstwo, #biezenki, #uchodzcy

29 czerwca ukaże się trzecie wydanie „Bieżeństwa 1915. Zapomniani uchodźcy”. Z nową, taką oto okładką. (Wydawnictwo Czarne)

Cieszę się tym bardziej, że to zamknięcie klamry setnej rocznicy: w 1915 roku pojechali, w 1922 większość bieżeńców wróciła i właśnie zaczynali tu nowe życie.

To, że książka stała się tak aktualna, nie jest radosne. Marzę o czasach, gdy będzie można ją czytać wyłącznie jako świadectwo historyczne

10 lat temu planowałam napisać reportaż historyczny „Bieżeństwo 1915”. Wierzyłam, jak większość z nas, że wojna to zamknięta przeszłość. Ale w trakcie pracy to wspaniałe złudzenie gwałtownie się sypało. Jeszcze można było wierzyć, że wojna w Syrii jest zbyt daleko, by nas dotyczyć. Ale w 2014 wybuchła wojna w Donbasie, Rosjanie zagarnęli Krym. Wojenne okrucieństwo śmierci, strachu, tułaczki, który opisywałam jako historię sprzed 100 lat, działo się u naszych granic. Dziś rano, gdy putinowska Rosja zaatakowała Ukrainę, zginęły resztki złudzeń.

„Bieżeństwo” i inne książki dotyczące wojennego koszmaru – czy tego z 1915 roku, 1939 czy innych, stały się literaturą bardzo współczesną. Dzieci, które jeszcze wczoraj wieczorem uczyły się do klasówki z matematyki, dziś rano szukały z rodzicami schronienia przed bombardowaniem. Dalej szukają, bomby spadają na kolejne ukraińskie miejscowości. Zapełniają się szpitale. Na granice dociera coraz więcej bieżeńców.

Pomóżmy im – wiele ukraińskich i polskich organizacji prowadzi zbiórki funduszy, coraz więcej ludzi, którym uda się uciec spod kul, będzie potrzebowało różnych form naszego wsparcia tutaj, w Polsce.

Ukraińcy, sercem  jesteśmy z Wami

Stefan Dmitruk, nauczyciel historii oraz badacz i popularyzator bieżeństwa, przygotował materiały do lekcji na ten temat.

Od marca 2020 roku dr Stefan Dmitruk prowadzi stronę „Lekcja historii on-line” (https://lekcjahistoriionline.wordpress.com/ Otrzymała ona tytuł Laureata Dobrej Praktyki w kategorii Edukacja podczas międzynarodowego Kongresu Współpracy Transgranicznej Lublin 2020.

Lekcję dotycząca bieżeństwa można znaleźć tu: https://lekcjahistoriionline.wordpress.com/klasa-7/i-wojna-swiatowa-na-ziemiach-polskich-cwiczenia/

Ściągajcie i korzystajcie!

To spełnienie marzeń wielu potomków bieżeńców, próbujących zgłebić rodzinna historię. Jak piszą twórcy „bieżeńskiej bazy danych”: „Budujemy bazę Bieżeńców opartą na zachowanych listach-spisach osób wyjeżdżających i powracających w latach 1914-1923. Szefem projektu jest Marek Korniluk a dzięki dzisiejszej pracy niezastąpionego Łukasza Gierałtowskiego mamy do kompletu wyszukiwarkę nazwisk https://indeksy.projektpodlasie.pl Pierwsze 300 testowych rekordów właśnie trafiło do bazy, kolejne już wkrótce.”

Zaglądajcie więc i szukajcie!

Często pytacie o spisy bieżeńców.  Nie jest z tym dobrze. Owszem, takie były tworzone, ale obejmują niewielką część wszystkich tych, którzy w 1915 roku ruszyli w tułaczkę. I do tego są dostępne jedynie w wersji papierowej w dużych rosyjskich bibliotekach.

Dotychczas wiedzieliśmy o jednym obszernym wyjątku dostępnym on-line – spisie bieżeńców, którzy znaleźli się w guberni tomskiej: http://elib.tomsk.ru/purl/1-1083/

Dzięki uprzejmości naszego Czytelnika wiemy o kolejnym, udostępnionym on-line: Spisie dzieci-bieżeńców: sierot oraz tych, które zgubiły rodziców, z adresami przytułków, w których się znalazły. Znajduje się tu: http://elib.shpl.ru/ru/nodes/14641-vserossiykiy-zemskiy-soyuz-otdel-po-ustroystvu-bezhentsev-spisok-detey-bezhentsev-sirot-i-poteryannyh-roditelyami-s-prilozheniem-adresov-priyutov-m-1916?fbclid=IwAR2eZBvQiI0kxxddiCG9Jh_2VwHtCp2g6Nhm55_MWgjKE60rho4jhKTk7NY

Owocnych poszukiwań!

Zapraszamy na spotkanie z Anetą Prymaka-Oniszk i prezentację książek „Bieżeństwo 1915. Zapomniani uchodźcy” oraz „Ojczyzna dobrej jakości. Reportaże z Białorusi”.

Poniedziałek, 16 marca 2020 o godz. 17:00

Centrum Edukacji i Promocji Kultury Białoruskiej w Szczytach, Szczyty-Dzięciołowo 5,

Więcej: https://www.facebook.com/events/272242743745119/?active_tab=about