Zostajemy przy czasie tuż przed bieżeństwem – by lepiej zrozumieć ówczesną atmosferę. To ona miedzy innymi sprawiła, że ludzie tak licznie ruszyli w bieżeństwo. M.in. szerzyły się wszelkie pogłoski, tak absurdalne, jak cała wojna wokół.

Te, że Niemiec – straszna postać o jednym oku, uosobienie wszelkiego zła – będzie kobietom obcinał piersi, dzieci wrzucał do studni, wszystkich zabijał, znamy chociażby ze zbioru wspomnień „Bieżeństwa 1915” wydanych przez Tygodnik Niwa. Takie pogłoski prawdopodobnie rozpuszczała wojskowa propaganda, nakłaniająca do wyjazdów.

Siłę plotki, wykorzystywali także różnej maści oszuści i cwaniacy. W sierpniu 1914 roku, tuż po wybuchu wojny białoruski tygodnik „Nasza Niva” ukazujący się w Wilnie, ale obejmujący swym zasięgiem obszar Guberni Grodzieńskiej pisał:

W powiecie wileńskim umyślnie rozpoczęto rozpowszechnianie pogłosek, jakoby wkrótce władze miały odbierać od rolników żywiec i trzodę. No i wkrótce nie tylko gospodarze, ale i ziemianie, w obawie przed rekwizycjami dostarczyli na rynek tak wielkie ilość żywca, że ceny spadły i za krowę wartą 90-100 rubli, handlarze płacili nie więcej niż 40-50.

Następnym razem rozpuszczono pogłoski, że wileńska intendentura będzie zakupywać ogromne ilości siana. No i ruszyły wozy wypełnione sianem do Wilna. Ostatecznie przyszło się gospodarzom sprzedawać siano za pół ceny, bo na rynku było o wiele więcej wozów z sianem niż kupujących…

I jeszcze moja ulubiona plotka. W ostatnim czasie między mieszkańcami Wilna zaczęło się mówić, że policja kazała zebrać poduszki, prześcieradła i pościel i że na jedną osobę może zostać tylko po 1 sztuce powyższego. No i rzeczywiście jakaś banda chodziła po domach i zabierała od ludzi poduszki… Teraz szuka ich policja.

Rzecz dzieje się na Wileńszczyźnie, ale na grodzieńszczyźnie pewnie nie było inaczej. Wokół szalały rekwizycje, powoływano do wojska jedynych żywicieli rodzin… Wszystko mogło się zdarzyć…