Żeński monaster w Radecznicy; za: http://www.chram.com.pl

Jest początek 1917 roku. Zofia Klimczuk, mniszka monasteru w pobliskiej wsi Radecznica, od 1911 roku pracująca jako pielęgniarka szpitala w Szczebrzeszynia, zapisze: „Epidemia tyfusu coraz to się wzmagała. Wobec tego władze austriackie przysłały z Lublina kolumnę dezynfekcyjną ze stud. med. Morozem na czele. W ciągu 10 dni kolumna ta pracowała intensywnie. Przeprowadziła ona gruntowną dezynfekcję całego szpitala i wszystkich domów w mieście gdzie byli chorzy. Przy tym w łazienkach szpitalnych kąpano przymusowo mieszkańców tych domów, co wprowadzało nie małe zamieszanie w normalnej pracy szpitalnej„.

Unikatowe wspomnienia prawosławnej mniszki, która nie wyjechała w biezeństwo, ukazały się właśnie w naukowym piśmie„Res Historica”, wydawanym przez Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Edytorem wspomnień jest dr Stefan Dmitruk, historyk zajmujący się m.in. bieżeństwem oraz historią prawosławnej diecezji chełmskiej.

Odnaleziony w 2013 r. w zbiorach Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego rękopis radecznickiej mniszki jest rzadkim źródłem dotyczącym prawosławnego monastycyzmu na ziemiach polskich, dziejów szpitala w Szczebrzeszynie, bieżeństwa ludności cywilnej w 1915 r. z terenu guberni chełmskiej w głąb Rosji oraz uzupełnia informacje związane z akcją burzenia cerkwi w 1938 r. na Chełmszczyźnie – pisze Stefan Dmitruk.  – Warto zaznaczyć, że tekst pierwotnie miał się ukazać w 1939 r. w „Tece Zamojskiej”. Ze względu na napiętą sytuację wyznaniową po akcji rewindykacyjno-polonizacyjnej przeprowadzonej pół roku wcześniej cenzura prasowa nie dopuściła do jego druku. Wspomnienia siostry Zofii (Klimczuk) umożliwiają poznanie złożonego zagadnienia części prawosławnej ludności cywilnej guberni chełmskiej, która nie została ewakuowana w głąb Rosji w 1915 r. 

Tekst wspomnień (również w wersji do pobrania): http://journals.umcs.pl/rh/article/view/4960/4443

Tekst  Stefana Dmitruka: „Prawosławna diecezja chełmska w latach 1915 – 1918 na łamach <Gazety Ludowej. Tygodnika Ilustrowanego>”,  w „Studiach z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej” (tom LII, zeszyt 2): http://lublin.cerkiew.pl/aktual.php?id_n=1510